Herdenking Ravensbruck en verhaal Selma

Ha allemaal,
Hier mijn laatste berichtje over mijn reis naar Ravensbrück. Het was indrukwekkend, mooi, uniek, overweldigend en noem alle woorden maar op. Het was in ieder geval meer dan de moeite waard en zeker een verrijking voor mijn toekomstige lessen die ik over de 2e wereld oorlog zal geven!
Maandagochtend zijn we met z’n allen naar het Holocaust (officiële naam is: Monument Denkmal für die ermordeten Juden Europas) gegaan. Ik had dit monument al gebruikt voor in mijn handvaardigheidverslag, dus was wel benieuwd hoe het er in het echt uit zou zien. Je stapt de bus uit en ziet ontzettend veel betonblokken! Hoge en lage, maar ze zijn allemaal even breed en lang. Je hebt het gevoel alsof je er alleen loopt, terwijl je weet dat er nog minimaal 50 andere mensen tussen de blokken lopen! Er staan in totaal 2711 blokken en de betekenis erachter is dat je een gevoel van desoriëntatie en isolement krijgt, net als de Joden tijdens de oorlog! Daarna zijn we nog even naar het homo monument gegaan, niet echt goed uit te leggen, maar wel grappig om te zien.
Daarna kregen we de keuze mee te gaan naar Sachsenhausen of om op eigen gelegenheid de stad in te gaan. Ik heb ervoor gekozen naar Sachsenhausen te gaan. Tijdens de rondleiding hoorde ik dat de vrouwen naar Ravensbrück gebracht werden en hun mannen gingen vaak naar Sachsenhausen. Ook hier was het leven geen pretje en er moest hard gewerkt worden. Ook dit was weer een ontzettend groot kamp! Bij elke steen stond een barak. Uniek aan dit kamp is het feit dat het in een driehoek gebouwd was, niemand weet waarom dit zo gedaan is! Verder konden we de plek van de gaskamer en het crematorium bekijken. We zijn nog naar de plek gegaan waar mensen gefusilleerd werden en daar kon je alles nog zien. De houten stukken waarin de kogels terechtkwamen, maar ook het gebouw waarin de lijken neergelegd (gesmeten) werden. Op het eind hebben we een film bekeken over de opkomst van het Nazi regime. Ik moet eerlijk bekennen dat een ieder van ons ontzettend veel moeite had om hun ogen open te houden…
Eenmaal terug in Berlijn was het Mc tijd! Toen de anderen nog even in wat winkeltjes wilden kijken, besloten Janneke en ik een koffietentje op te zoeken en hebben we ons de koffie met baileys heerlijk laten smaken! Ik was er ook wel even aan toe om gewoon even op een bank te hangen en te lezen! Prima dus! ’s Avonds zijn we met zijn alleen uit eten geweest, wat echt supergezellig was! In het hostel hebben we de tassen weer gepakt en daarna zijn we wederom de kroeg in gegaan! Na een heerlijke massage en wat cocktails was het tijd om mijn bed op te zoeken. We konden nog net wat uurtjes slaap pakken voor de bus weer zou vertrekken.

Dinsdag vertrokken we zowaar op tijd! Om 8 uur zat iedereen in de bus. Het duurde een poosje voor we Berlijn daadwerkelijk uit waren, maar toen kon de terugreis dan echt beginnen! Nog geen 30 kilometer later stopte de bus ineens. Best vreemd aangezien we ‘pas’ anderhalf uur in de bus zaten! ;) Bleek dat we problemen hadden en de koelvloeistof er aan het uitdruppen was… Jammer jammer! We hadden het slechter kunnen treffen aangezien de DAF garage 20 kilometer van ons vandaan lag! Na een paar telefoontjes kregen we te horen dat er binnen een half uur een monteur langs zou komen. Na 2 uur was de monteur er nog niet, dus hebben ze maar weer gebeld! De garage vond het nogal raar, want de monteur was al anderhalf uur geleden weg gegaan! Weer een half uur later kwam de monteur inderdaad aanrijden. Bleek dat hij zelf ook pech had met de auto! Haha. Tja! Shit happens! Toen de bus eenmaal weer aan het rijden was, hoorden we dat we naar de garage moesten omdat de monteur een noodreparatie had gedaan.
Jullie raden het al! In de garage was alles snel verholpen, maar inmiddels hadden we honger! Met de hele bus gingen we naar de Burger King! Tegen 16:15 konden we eindelijk echt wegrijden!!! Jeuj!!! Ergens in Duitsland, richting de grens met Nederland hebben we in de bus 2 minuten stilte gehouden. Indrukwekkend liedje van Maarten Peters voor die tijd, deze hadden we in Ravensbrück al live gehoord, dus je snapt dat het even weer slikken was!

Na deze stilte was het moment van afscheid aangebroken. Het was de bedoeling dat we met zijn allen in kamp Westerbork zouden eten en de herdenking bij zouden wonen, maar dit kon dus helaas niet! Daarom hadden we dus dit rare afscheid. Het was echt een fantastische week. Vooral heel erg indrukwekkend, ik kon aan mijn dromen merken dat ik zeker nog 2 nachten bezig was met deze reis. Het is ook eigenlijk niet te beschrijven wat ik gedaan heb, hoe intens je het meemaakt en wat voor impact het op jou als persoon heeft. Ik had het in ieder geval echt niet willen missen!! Een unieke kans die eigenlijk elke (pabo)student zou moeten krijgen!

Ik heb nog twee levensverhalen die ik nog niet beschreven heb. Bij deze het verhaal van Selma.
We blikken direct even ver terug in de tijd en gaan terug naar de oprichting van Westerbork. Westerbork is gebouwd voor Joodse immigranten, het was toen nog geen concentratiekamp, maar een vluchtelingenkamp. Selma (Marga van de Kuyt) werkte in het verzet voor Joop Westerweel. Samen met Wil Westerweel is Selma in juli 1944 naar kamp Vught gebracht. Daar heeft ze iets gedaan waar ze altijd spijt van heeft gehad. Op een avond biechtte een meisje op dat zij half Joods was. Selma heeft haar toen verteld dat zij eigenlijk ook een Joodse was. Hier heeft ze altijd spijt van gehad, omdat ze bang was dat dat meisje dat misschien nog een keer zou vertellen tijdens een mishandeling.

Marga werd opgepakt omdat ze bij het verzet zat en werd naar kamp Vught gestuurd. Op een avond zagen ze vuurgevechten, zij en de andere gevangenen dachten dat de bevrijding dichtbij kwam, maar toch werden ze de veewagens (trein) ingestopt. Marga wilde niet mee en verstopte zich onder het matras. Zij werd gevonden en werd in de allerlaatste wagon gestopt, daar zat al het keukenpersoneel en daardoor had zij gelukkig wat te eten onderweg.

In Ravensbrück werden ze uit de trein gehaald 'RAUS RAUS!'. Aan de buitenkant zag het er allemaal heel mooi uit, maar toen ze eenmaal binnen de poort waren, was het een vreselijk aanzicht. Alle mensen van deze lichting liepen in blauwe overalls met een hoofddoekje (die eigenlijk als kraag bedoeld was) en klompen. Ze moesten een nacht in de tent slapen (een deel heeft buiten moeten slapen) en werden behandeld als beesten. Iedereen moest bij elkaar liggen en binnen no time zat iedereen onder luizen. De volgende ochtend moesten ze in de rij staan voor het badhuis. Daar werden alle kleren en bezittingen afgenomen. Dat hadden ze al gehoord, dus gaf Selma de enige bezittingen die ze had aan de vrouw in de volgende groep, zodat zij dat weer terugkreeg als zij uit het badhuis geweest was. Marga had een pen van haar vader en een trui met ritssluiting uit Londen, een rits was een zeldzame verschijning in die tijd! Na het bad kreeg ze deze dingen terug van die vrouw en heeft ze in het kamp het vest als een broek onder haar gevangeniskleren gedragen. Als ze erachter zouden komen, werd deze natuurlijk afgepakt.

Elke ochtend en avond was er een appèl in het kamp. Op een ochtend moest Marga ook op appèl komen staan, maar kon ze niet van het toilet afkomen in verband met buikloop. Een Duitse soldaat kwam haar halen en toen hij zag dat ze niet op stond, heeft hij zijn riem afgenomen en haar net zo lang en hard geslagen tot ze bewusteloos was. Ze moest daarna wel gewoon op appèl komen staan! Ondersteund door 2 andere kampgenoten heeft ze daar gestaan, maar daar weet ze zelf niks meer van! Na het appèl werd ze naar de ziekenbarak gebracht.

Marga werkte bij een fabriek van Siemens, de Siemenslager genoemd. In deze werkbarak was 1 telefoon. Aangezien Marga voor de oorlog gewend was de telefoon voor haar baas op te nemen, deed ze dat daar ook. Dit is 6 tot 10 keer gebeurd. De laatste keer kreeg ze (naar later horen zeggen) het hoofdkantoor van Hitler uit Berlijn aan de lijn. Daarna kregen ze het bevel dat geen kampgevangene de telefoon nog mocht opnemen. Marga nam de telefoon altijd op met Marga van de Kuyt, haar verzetsnaam. Dat dat haar verzetsnaam was, wisten de Duitsers niet, Marga (Selma) was namelijk van oorsprong Joods, maar is opgepakt wegens haar verzetswerk! Dat zij Joods was, daar zijn de Duitsers nooit achter gekomen! Haar grootste angst was echter dat de Duitsers er alsnog achter zouden komen, dus wilde zij het liefst niet van kamp wisselen omdat dan elke keer haar papieren doorgenomen werden.

Later werd er een nieuwe barak gebouwd en werd zij bij een officier geroepen. Hij had gezien dat zij een aantal keer de telefoon op had genomen en vroeg zich af of zij bij hem op kantoor wilde komen als zijn assistent. Ze moest dingen voor hem uitschrijven. De ene week werkte ze overdag, de andere week 's nachts. Op dat kantoor werkte ook een Tsjechische vrouw, zij had geen avonddiensten. Omdat de Tsjechen al veel langer in Ravensbrück zaten dan de Nederlandse vrouwen, hadden zij alle 'goede' baantjes. Zij werden vriendinnen en communiceerden in het Duits met elkaar. Op een dag zei ze tegen Marga dat ze naar beneden moest gaan en naar de bekleidungshal moest lopen. Daar moest ze vragen naar een bepaald persoon en van haar kreeg zij een zwart jasje, schoenen en ondergoed. Dat kwam goed uit, want het was een strenge winter. Sindsdien kon Marga de pen van haar vader in de binnenzak van haar jas bewaren!

Op een dag vertelde Marga haar baas over de omstandigheden in het grote kamp en zei dat haar vriendin Jackie van de Aa in dat kamp zat. Hij heeft er toen voor gezorgd dat Jackie en haar moeder naar het kamp van Siemens mochten komen. Daar dronken ze van vervuild water en overleden uiteindelijk aan tyfus.
Tijdens een van haar nachtdiensten zag Marga de trein met een groep vrouwen uit Auschwitz aankomen. Ze heeft nog geroepen of er Nederlandse vrouwen bij zaten, maar kreeg daar geen gehoor op. Marga had nog nooit van vernietigingskampen gehoord.

22 april 1945 was er 's morgens weer appèl en de vrouwen dachten dat ze deze keer vermoord zouden worden. De vorige keer kregen ze namelijk te horen dat de geselecteerde vrouwen naar een groter kamp zouden gaan. Dat geloofden ze natuurlijk niet, want in werkelijkheid zijn die vrouwen vergast. Ze werden deze keer geselecteerd omdat het Zweedse rode kruis zou komen om ze op te halen. Roosenvelt, Churchill en een president van nog een land hadden met Hitler besproken dat ze vrouwen wilden uitwisselen tegen olie etc. Eenmaal buiten de poort stond er slechts een Zweedse man. Marga vroeg de man of hij een sigaret voor haar had. Dat had hij en terwijl zij stond te roken, riep de bewaakster vanuit het raam in het kamp “NICHT RAUCHEN!!!”. De Zweedse man vertelde haar dat zij er niks van aan moest trekken omdat ze nu vrij was en die bewaakster geen zeggenschap meer over haar had. Op dat moment kwam er een klein besef dat ze misschien wel bevrijd waren!

Nadat ze daar de hele dag gestaan hadden, zei de man: “Ga maar terug naar binnen en naar bed”, maar dat hebben de vrouwen geweigerd, ze hadden immers al meerdere nachten buiten op appel gestaan en wilden voor geen goud terug naar binnen! De volgende ochtend kwamen de (huif)karren die de gevangenen opkwamen halen. Grote witte platte open wagens met de vlag van het rode kruis en Zweden. Onderweg werden de vrouwen gebombardeerd en moesten ze schuilen in het bos.

Eenmaal in Zweden bleek dat 13 vrouwen de tocht niet overleefd hadden. Direct na aankomst werd alles wat ze hadden verbrand en mochten ze nieuwe dingen uitkiezen. De pen was haar dierbaarste bezit en het verdriet was dan ook erg groot toen de Zweedse bevrijders deze samen met haar kampkleding in het vuur gooide. Had de pen de hele oorlog overleefd, maar toch ook weer niet! Marga koos voor hele kleurrijke kleren omdat ze in het kamp altijd al grijs aan had. Ze weet zich nog te herinneren dat ze een knalrode jas uitkoos, 2 jurken en salamanderschoenen kreeg. Daarna moesten ze hun namen doorgeven en dat deed Marga van de Kuyt. Na een poosje (ik weet niet of het dezelfde dag was of een paar dagen later) ging Marga naar de dokter en vroeg hem of ze hem kon helpen. Ook vroeg ze waar de namenlijsten heengingen. Op de vraag of de namenlijsten naar Nederland ging moest de arts lachen en vertelde haar dat Nederland nog bezet was. Marga biechtte op dat Marga haar verzetsnaam was en dat ze eigenlijk Selma heette. Een heel spannend moment omdat ze geen idee had hoe de arts zou reageren en of hij überhaupt te vertrouwen was! De dokter heeft toen haar naam op de lijst veranderd en sindsdien heet ze weer Selma.

De broer van Selma was naar Engeland gevlucht toen Nederland capituleerde en werkte bij het leger. Toen hij haar naam op de lijst zag staan heeft hij direct een telegram gestuurd. Selma, die van niks wist, zat in een grote zaal toen er omgeroepen werd of er ene Selma in de zaal zat. Vol verbazing riep ze: “Ja!” en kwam ze er achter dat haar broer een telegram had gestuurd.

Bedankt voor alle leuke reacties en interesse tijdens en na deze reis! Voor de laatste keer een fotolink: http://www.mijnalbum.nl/Album=4SGIAIGS. Als het niet lukt via deze link de foto’s te bekijken, dan moet je even de hele link kopiëren en plakken naar een nieuw scherm.

Liefs Ceciel